در این بخش از سری مطالب «هیدرولیک و فیلتراسیون» استاندارد تمیزی سیال (ISO 4406) و نحوه تعیین سطح تمیزی روغن‌های هیدرولیک را مرور می‌کنیم.
سری مطالب «هیدرولیک و فیلتراسیون» در ده بخش و با هدف کمک به نشر آگاهی عمومی در زمینه فیلتراسیون سیستم‌های هیدرولیک منتشر می‌شود.
روغن هیدرولیک به عنوان انتقال‌دهنده نیرو در سیستم‌های هیدرولیک، یک رکن اساسی و مهم به شمار می‌رود. در سیستم‌های هیدرولیک، سیال با تغییر مقدار یا جهت نیرو، نیاز به عملیات مکانیکی را کاهش می‌دهد. برای کسب کارایی رضایت‌بخش، بازدهی مناسب و دوام بیشتر سیستم، باید از روغن هیدرولیک با شرایط مطلوب استفاده کرد. هریک از آلاینده‌ها مانند ذرات جامد، آب و هوا که در بخش‌های گذشته به آن‌ها اشاره شد در کاهش خواص روغن‌های هیدرولیک مؤثرند. درنتیجه تا حد امکان باید از سیستم‌های هیدرولیک در برابر اثرات مخرب این آلاینده‌ها محافظت کرد.
در مرحله اول، باید میزان و نوع آلاینده‌های موجود در روغن هیدرولیک را مشخص کرد. ذرات جامد، مهم‌ترین بخش این آلاینده‌ها به شمار می‌روند. از آنجا که وجود آلاینده‌های جامد در روغن هیدرولیک اجتناب‌ناپذیر است، سازمان جهانی استاندارد برای تشخیص بهتر میزان این آلاینده‌ها استانداردی را با عنوان ISO 4406 تدوین کرده‌است. این استاندارد، پروتکل یا زبان مشترکی را برای تشخیص سطح تمیزی روغن هیدرولیک از نظر وجود ذرات جامد فراهم می‌کند.
در این بخش، استاندارد تمیزی روغن هیدرولیک معرفی شده و چگونگی استفاده از جداول ارائه‌شده در این استاندارد با ذکر مثال نشان داده خواهد شد.
استاندارد تمیزی روغن هیدرولیک: ISO 4406
استاندارد ISO 4406 شاخص آلودگی روغن را بصورت سه عدد مجزا نشان می‌دهد. در این استاندارد ایزو، ذرات جامد مختلف در سه محدوده بر اساس میکرون طبقه شده‌اند:
- ذرات بزرگتر از ۴ میکرون
- ذرات بزرگتر از ۶ میکرون
- ذرات بزرگتر از ۱۴ میکرون
در هریک از این بازه‌ها، تعداد ذرات موجود در ۱۰۰ میلی‌لیتر روغن شمارش شده و عدد متناظر به آن از جدول استخراج می‌شود. حاصل، سه عدد مجزا است که هریک نشان‌دهنده یک مفهوم خاص است.
جدول استاندارد ISO 4406
| شماره محدوده | حداقل تعداد ذرات در ۱۰۰ میلی‌لیتر | حداکثر تعداد ذرات در ۱۰۰ میلی‌لیتر |
|---|---|---|
| 28 | 130,000,000 | 250,000,000 |
| 27 | 64,000,000 | 130,000,000 |
| 26 | 32,000,000 | 64,000,000 |
| 25 | 16,000,000 | 32,000,000 |
| 24 | 8,000,000 | 16,000,000 |
| 23 | 4,000,000 | 8,000,000 |
| 22 | 2,000,000 | 4,000,000 |
| 21 | 1,000,000 | 2,000,000 |
| 20 | 500,000 | 1,000,000 |
| 19 | 250,000 | 500,000 |
| 18 | 130,000 | 250,000 |
| 17 | 64,000 | 130,000 |
| 16 | 32,000 | 64,000 |
| 15 | 16,000 | 32,000 |
| 14 | 8,000 | 16,000 |
| 13 | 4,000 | 8,000 |
| 12 | 2,000 | 4,000 |
| 11 | 1,000 | 2,000 |
| 10 | 500 | 1,000 |
| 9 | 250 | 500 |
| 8 | 130 | 250 |
| 7 | 64 | 130 |
| 6 | 32 | 64 |
| 5 | 16 | 32 |
| 4 | 8 | 16 |
| 3 | 4 | 8 |
| 2 | 2 | 4 |
| 1 | 1 | 2 |
| 0 | 0.5 | 1 |
روش تعیین میزان تمیزی روغن هیدرولیک
برای درک بهتر چگونگی تعیین سطح تمیزی روغن با استفاده از جدول استاندارد ISO 4406، نمونه‌ای از روغن هیدرولیک را مورد بررسی قرار می‌دهیم.
در این نمونه روغن، تعداد ۲۵٬۰۰۰ ذره جامد بزرگتر از ۱۴ میکرون، ۴۲۰٬۰۰۰ ذره جامد بزرگتر از ۶ میکرون و ۵٬۵۷۰٬۰۰۰ ذره جامد بزرگتر از ۴ میکرون شمارش شده‌اند. برای تعیین کد ISO 4406 این نمونه که نمایانگر میزان تمیزی آن است، باید سطر مربوط به تعداد ذرات شمارش شده در هر بازه را پیدا کرده و عدد مربوط به آن سطر را در جایگاه مربوط در کد ISO قرار داد. تصویر متحرک زیر این مراحل را نشان می‌دهد:
برای مشاهده عینی تفاوت روغن‌ها با سطح تمیزی مختلف، تصویر زیر را مشاهده کنید.
در تصویر سمت چپ تعداد ذرات جامد موجود در روغن بیشتر از نمونه تصویر سمت راست است. با دقت در هریک از شاخص‌های سه‌گانه این استاندارد می‌توان به میزان ذرات مربوط به هرکدام از بازه‌های تعریف شده پی برد.